บทความนี้ ผมตั้งใจนำมาเขียนเพื่อให้ท่านผู้อ่านได้จินตนาการเกี่ยวกับสัตว์ป่าในสมัยปี พ.ศ.2468 ในท้องที่มณฑลราชบุรี ซึ่งเขียนไว้หนังสือสมุดราชบุรี โดยผมได้คัดลอกตามภาษาและสำนวนที่ได้เขียนในครั้งนั้น ตัวสะกดต่างๆ อาจจะแตกต่างจากภาษาในปัจจุบันไปบ้าง หลังจากอ่านแล้ว ท่านผู้อ่านลองเปรียบเทียบกับสมัยปัจจุบัน ว่าเป็นอย่างไร ลองวาดภาพเอาเองนะครับ
"ข้อความที่ได้บรรยายมาแล้ว ตั้งแต่ภาคที่ ๑ ตลอด จนตอนต้นแห่งภาคนี้ ได้กล่าวถึงสรรพสิ่งต่างๆ อันควรดู ควรรู้ ควรเห็น เพราะเปนสิ่งสำคัญและสิ่งวิจิตร์ โดยตลอดแล้วนั้น แต่ในท้องที่มณฑลราชบุรี ยังมีสิ่งที่ควรกล่าวถึงอีกอย่าง ๑ คือ สัตว์ป่า ซึ่งเกือบจะกล่าวได้ว่า ตามท้องที่มณฑลที่ใกล้พระนครและทางไปมาสดวก จะไม่มีที่ใดชุกชุมเท่า มีทั้งสัตว์ป่าใหญ่ที่สำคัญและชนิดที่แปลก เช่น แมวป่า ซึ่งชาวต่างประเทศมีความนิยมอยากได้ และซื้อหากันราคาแพงๆ นั้น เปนต้น กับราษฎรชาวมณฑลนี้ ก็มีอยู่หลายแห่งหลายตำบลเปนจำนวนมากที่มีความชำนาญในการล่าสัตว์ หรือที่เรียกว่า "พวกพราน"
 |
| ล่องเรือชมสัตว์ป่า (ภาพสมัยใหม่ จำลองเพื่อสร้างจินตนาการ) ที่มาของภาพ : http://planet.cp-24.com/page/3/ |
ฉนั้นจึงควรนับว่าท้องที่มณฑลนี้เปนทำเลที่เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการเที่ยวเตร่ชมสัตว์ป่า โดยจะมีโอกาศได้พบได้เห็นไม่ยากนัก และสำหรับผู้ประสงค์จะทำการล่าสัตว์ก็ย่อมสดวกและเปนผลสำเร็จได้ง่ายดังนี้ เพื่อให้สมุดราชบุรีทำประโยชน์แก่ผู้อ่านซึ่งมีความพอใจในทางนี้ยิ่งขึ้น จึงได้นำข้อความตอนนี้มากล่าวไว้ด้วย
ทำเลที่มีสัตว์ใหญ่ชุกชุมนั้น คือ ท้องที่จังหวัดกาญจนบุรี ระหว่างลำน้ำแควใหญ่และแควน้อย ตั้งแต่ตำบลเหนือเมืองขึ้นไปตลอดจรดเขาบรรทัด จังหวัดราชบุรีมีชุกชุมในท้องที่กิ่งอำเภอจอมบึง อำเภอปากธ่อ ตลอดไปจรดเขาบรรทัด ในท้องที่จังหวัดเพ็ชร์บุรีและจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีมากตั้งแต่ตวันตกทางรถไฟไปจรดเขาบรรทัดโดยตลอดเช่นเดียวกัน
กล่าวฉะเภาะตำบลให้แคบเข้า และในทำเลซึ่งนักล่าสัตว์เคยไปและเปนที่พอใจแล้วคือ จังหวัดกาญจนบุรี ที่ตำบลเมืองเก่า ทั้งสองฟากลำแม่น้ำแควใหญ่ มี หมูป่า กวาง และอีเก้ง ชุกชุมมาก ตำบลนี้ห่างจากศาลากลางเมือง ประมาณ ๕๐๐ เส้นและไปได้สดวกทั้งทางน้ำทางบก ต่อขึ้นไปที่ตำบลท่ากระทิ ในลำน้ำเดียวกัน ระยะทางเรือยนต์เดินทางจากเมือง ๘ ชั่วโมง มี วัวกระทิง กวาง อีเก้ง ชุกชุมมาก ตลอดจนช้างป่า ถัดท่ากระทิขึ้นไประยะทาง ๔ ชั่วโมงถึงบ้านหมอเฒ่า เปนตำบลที่มีสัตว์ป่าชุกชุมเช่นเดียวกับท่ากระทิ ต่อขึ้นไปอีก ๖ ชั่วโมง ถึงตำบลสองคลอง ซึ่งเปนที่มีสัตว์ป่าชุกชุมอีกตำบล ๑ และมีแมวป่า ในตำบลนี้ด้วย ต่อไประยะทางอีก ๔ ชั่วโมง ถึงบ้านวังเขมร ก็เปนที่มีสัตว์ป่าใหญ่ชุกชุมเหมือนกัน ต่อขึ้นไปจากนี้ถึงกิ่งอำเภอศรีสวัสดิ์ ยังมีตำบลที่มีสัตว์ป่าชุกชุมอีกหลายตำบล แต่ระยะทางไกลมากไป
ในลำน้ำแควน้อย ที่บ้านวังอ้ายหมู แห่ง ๑ ระยะทางเรือยนต์เดินทางจากเมือง ๓ ชั่วโมง ที่บ้านวังโพ แห่ง ๑ ระยะทางจากวังอ้ายหมู ๑๐ ชั่วโมง ที่บ้านวังใหญ่ แห่ง ๑ ถัดจากวังโพขึ้นไป ๒ ชั่วโมง ที่บ้านเขาพัง แห่ง ๑ ระยะทางจากบ้านวังใหญ่ ๒ ชั่วโมง และพุทองช้าง อีกแห่ง ๑ ระยะทางจากบ้านเขาพัง ๑ ชั่วโมง ตามตำบลเหล่านี้ มีสัตว์ป่าชุกชุมมากเช่นเดียวกับทางแควใหญ่ ต่อขึ้นไปถึงไทนโยค และเหนือขึ้นไปอีก ยังมีอีกหลายแห่งแต่ระยะทางไกลมากไป
ในทำเลสัตว์ชุมตามที่กล่าวมานี้ อยู่ติดต่อกับฝั่งแม่น้ำทั้งสิ้น ไม่ต้องเดินขึ้นไปไกลเลย แม้สำหรับผู้ที่ไม่ประสงค์ล่าสัตว์ เมื่อเดินเข้าไปในป่าเงียบๆ ก็อาจได้พบเห็นสัตว์ใหญ่ๆ เช่น กวาง หมู เหล่านี้ก็ได้ และทั้งสองฝั่งแม่น้ำ ในขณะที่เรือเดินไปเวลาตอนเช้าและเย็น จะได้เห็นสัตว์เล็กๆ เช่น นกยูง และไก่ป่า อยู่ตามตลิ่งและตามหาดเปนฝูงๆ รายไปตลอดระยะทาง ซึ่งจะได้ชมอย่างเพลิดเพลิน
ในจังหวัดราชบุรี มีสัตว์ใหญ่ชุกชุมที่ตำบลจอมบึง ระยะทางห่างจากเมืองราว ๘๐๐ เส้น และที่ตำบลสวนผึ้ง ระยะทางห่างออกไปอีก ๘๐๐ เส้น กับในตำบลยางหัก ท้องที่อำเภอปากธ่อ ระยะทางห่างจากที่ว่าการอำเภอประมาณ ๘๐๐ เส้น ตำบลเหล่านี้เดินทางบกใช้ม้าและเกวียนไปได้สบาย ใน ๒ ตำบลหลังเปนท้องที่ซึ่งชาวเกรี่ยงอยู่ทั้งสิ้น และมีอาณาเขต์ออกไปติดต่อกับแดนพม่าที่เขาบรรทัด นอกจากสัตว์ใหญ่ ยังมีสัตว์เล็กๆ เช่น อีเก้ง กระต่าย ไก่ป่า ชุกชุมที่สุด และสัตว์เหล่านี้ไม่ใคร่จะกลัวคน อาจได้พบแลยิงได้ง่ายๆ
 |
| แมวป่า ที่มาของภาพ http://www.skn.ac.th/skl/skn422/life/p89.htm |
ต่อไปในท้องที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ แถวใกล้ๆ เมืองมีเลียงผา กับกระต่ายชุกชุมมาก และตามแม่น้ำปราณตอนเหนือ มีสัตว์ใหญ่ชุกชุม ต่อไปทางอำเภอบางสพานยิ่งมีสัตว์ใหญ่ชุกชุมมากขึ้น จนมีชื่อเสียงเปนที่รู้จักของนักล่าสัตว์ตำบล ๑ เพราะได้เคยมีผู้ไปล่ากันมากแล้ว
แมวป่า เปนสัตว์แปลกชนิด ๑ ดังได้กล่าวแล้วข้างต้น และไม่ใคร่ปรากฏว่ามีในท้องที่ใด รูปพรรณของแมวป่าคล้ายเสือตัวโต ขนาดเท่าเสือลายตลับ แต่สีเหลืองหม่นหรือจางกว่าเสือธรรมดาและไม่มีลาย หางมีขนเปนพวงคล้ายหางสุนักข์จู นับว่าเป็นสัตว์อยู่ในระหว่างเสือกับแมว
ที่มา
มณฑลราชบุรี. (2468). สมุดราชบุรี. พระนคร : โรงพิมพ์หนังสือพิมพ์ไทย.
อ่านเพิ่มเติม : วิธีล่าสัตว์ของพรานสมัยมณฑลราชบุรี
